De stichting Signi Zoekhonden overtrad de Arbeidsomstandighedenwet door het inzetten van vrijwillige duikers tijdens een zoekactie. De minister legde dan ook terecht een boete op. De rechtbank Oost-Brabant heeft de hoogte van die boete – door de financiële situatie van de stichting – wel fors verlaagd tot 1.200 euro.
De Inspectie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid constateerde dat de stichting in februari 2019 de Arbowet overtrad. Duikers waren in de Oosterschelde bij Zierikzee aan het zoeken naar een vermist persoon. Er was echter geen reserveduiker of ploegleider aanwezig, 2 duikers beschikten niet over een benodigd certificaat en ook had geen van de aanwezigen een certificaat om duikers medische begeleiding te kunnen verlenen. Uiteindelijk legde de minister in december 2020 een boete op van in totaal 4.800 euro voor het overtreden van die regels. De stichting maakte bezwaar, ving bot en stapte vervolgens naar de rechter.
Standpunten
De stichting Signi Zoekhonden heeft als doel vermiste personen terug te vinden en werkt volledig met vrijwilligers. Zij vreest voor haar voortbestaan als hoge bestuurlijke boetes worden opgelegd voor activiteiten waarmee zij zich bezighouden. Volgens de stichting verdienen zij de opgelegde boete niet. De duikers die in februari 2019 aanwezig waren, zouden geen ‘arbeid’ hebben verricht. De duikactiviteit van alle zoekacties is beperkt tot het enkel waarnemen van het object. Dat lokaliseren is volgens de stichting niet anders dan het in vrije tijd observeren van vissen. Kort gezegd: de duiktochten vallen niet onder arbeid, maar onder vrijwillige of recreatieve activiteiten.
Verder stelt de stichting dat de veiligheidsmaatregelen uit de Arbowet vooral bedoeld zijn voor bedrijven die zwaardere en hooggespecialiseerde duikwerkzaamheden uitvoeren. De zware eisen voor dat werk zouden niet moeten gelden voor vrijwillige en zelfstandige duikers.
De minister ziet dit anders. Volgens hem is wel degelijk sprake van duikarbeid zoals in de Arbowet staat, en niet van onderwatersport of een recreatieduik. Het zoeken naar vermiste personen kan volgens de minister niet gelijk worden gesteld met het duiken om vissen te observeren. Daarnaast benadrukt de minister dat aan duikarbeid bijzondere gevaren voor de veiligheid of de gezondheid zijn verbonden. Die gevaren vloeien onder meer voort uit het gebruik van gas onder druk en uit de fysiek zware arbeid in duisternis of slecht zicht. Daarom heeft de wetgever ervoor gekozen dat ook vrijwilligers beschermd worden. Al met al vindt de minister de opgelegde boete terecht.
Oordeel
De rechtbank volgt de stichting niet in de stelling dat het zoeken van een object hetzelfde is als het in vrije tijd observeren van vissen. Cruciaal verschil is dat het observeren van vissen voor eigen plezier gedaan wordt. Daaraan ligt geen plan of ander doel ten grondslag. Als er op een aangegeven tijd en locatie door een organisatie gericht gezocht wordt naar een object of lichaam, is sprake van arbeid. Dat is hier dus het geval. Verder ziet de rechtbank in de wet- en regelgeving, anders dan de stichting, geen aanknopingspunten om vrijwilligers of zelfstandigen die duikarbeid verrichten vrij te stellen van de regels in de Arbowet. Uitgangspunt voor de veiligheidsmaatregelen is of er sprake is van duikarbeid. De mate van ervaring, de locatie, de diepte of de gebruikte apparatuur zijn dan niet relevant.
Voor de rechtbank staat daarmee vast dat de stichting een boete moet betalen. De opgelegde boete is echter te hoog. De stichting had eind 2019 weliswaar eigen vermogen, maar het positief resultaat over 2020 was zeer beperkt. De boete van 4.800 euro kon alleen worden betaald door een gift van een donateur, anders was het voor de stichting onmogelijk geweest om de boete te voldoen. De rechtbank stelt de boete vast op 25% van het opgelegde bedrag. Dit maakt dat de stichting 1.200 euro moet betalen.
De rechtbank is zich er van bewust dat deze uitspraak niet de boodschap bevat waarop de stichting en duikverenigingen in Nederland gehoopt hadden. De vrees vanuit de branche voor hoge boetes is enerzijds invoelbaar, anderzijds moet het ook voor kleine organisaties mogelijk zijn om aan de regels te voldoen. De vraag of de Arbowet voor sportduikers daarvoor moet worden aangepast, moet worden beantwoord door de wet- en regelgever en niet door de rechter.
